ساماندهی نماهای شهری شهر سیرجان

بروندادها:
ضوابط اختیاری و اجباری ساماندهی نماهای شهری، الگوهای باارزش بومی و الگوهای تكرارشونده، سازوكار اجرا و نظارت بر طرح نما، سازوکار تشکیل کمیته نما و تدوین وظایف آن‌ها، چک‌لیست‌های عمومی و اختصاصی نما، سازوکار طرح پایش و ارزیابی نماهای موجود و تعریف اقدام، ماتریس رویکردهای سازوکاری اصلاح نماهای موجود، تیپ‌بندی مصالح نما

توضیحات پروژه:
بافت شهری سیرجان از پهنه‌های کالبدی و فضایی متنوعی تشکیل شده که دارای ویژگی‌های بصری متفاوتی هستند. این تفاوت از جنبه‌ای منتج از نابسامانی در نماهای شهری سیرجان است که اغلب به صورت انفرادی، بر اساس سلیقه‌های شخصی و جدا از بستر و زمینه بنا طراحی و اجرا شده‌اند. این شرایط نابسامان بصری که به طور مستقیم بر سیما و منظر شهر تاثیرگذار است، حاصل مجموعه‌ای از عوامل است که مهم‌ترین آن نبود ضوابط و برنامه‌ای مدون به منظور ساماندهی نماهای موجود و نظارت بر طراحی و اجرای درست نمای ساختمان‌های نوساز است. بر این اساس پروژه ساماندهی نماهای شهری شهر سیرجان به کارفرمایی شهرداری شهر سیرجان و با هدف ارتقای کیفی سیما و منظر شهری به آتلیه شهرسازی مهندسین مشاور شارستان ابلاغ شد.

مراحل ابتدایی این پروژه شامل مطالعات پایه، بررسی پیشینه تاریخی شهر، بررسی و تحلیل طرح‌های فرادست ضوابط و مقررات موجود پس از تبادل نظر با کارفرما و شناخت دغدغه‌های موجود در خصوص شرایط نماها پی گرفته شد. نتیجه این مطالعات تبیین مولفه‌ها و شاخص‌های شکل‌دهنده نما بوده که پایه‌ای برای تحلیل نماها و تدوین ضوابط در مراحل بعدی پروژه به شمار می‌روند. از جمله اصلی‌ترین چالش‌های این پروژه وسعت محدوده پروژه (شهر سیرجان) و پراکندگی و یکدست نبودن انواع مصالح و مشخصه‌های نماهای شهری در سطح شهر بوده که با توجه به اهمیت شناخت و بررسی و برداشت میدانی نماهای موجود شهری، فرایند برداشت میدانی در دو سطح محقق شد. در سطح اول، فیلم‌برداری از تمامی معابر اصلی و فرعی به منظور دستیابی به شناخت کلی و پهنه‌بندی انجام شد و در سطح بعدی و در جهت انجام شناخت تفصیلی در خصوص نماهای شهری و استخراج الگوهای تکرارشونده و الگوهای با ارزش بومی، عکس‌برداری از معابر شهری منتخب صورت گرفت.

پس از شکل گرفتن پایگاه نظری و انجام تحلیل‌های بصری تفصیلی بر روی نماهای شهری شهر سیرجان، تیم کارشناسی پروژه با تمرکز بر شناخت الگوهای باارزش بومی و الگوهای تکرارشونده در نماهای شهری، تدوین ضوابط و پیشنهاد سازوکارهای اجرایی مناسب به منظور تحقق‌پذیری ضوابط را در دستور کار قرار دادند. در این راستا ابتدا محدوده‌های همگن به لحاظ معیارها و عوامل کالبدی تاثیرگذار بر نماهای شهری تدقیق شدند. پس از آن ضوابط نماهای شهری در قالب دو دسته اجباری و اختیاری و به تفکیک مولفه‌های مستخرج از مبانی نظری و شناخت نماهای شهری سیرجان تدوین شده که علاوه بر شکل‌گیری مبنایی جهت طراحی نماهای شهری، به عنوان شالوده تدوین چک‌لیست‌های کمیته نما و سازوکار نظارت و کنترل بر تاییدیه طرح نما و نظارت دوره‌ای به منظور تضمین اجرای صحیح آن‌ها ملاک عمل قرار گرفتند. سازوکار تدوین شده در این پروژه به منظور ساماندهی نماهای شهری سیرجان در دو سطح پیشنهاد شد. سطح اول ساز و کار پیشنهادی به شیوه اخذ تاییدیه طرح نما برای بناهای نوساز اختصاص دارد و سطح دوم دربرگیرنده برنامه طرح پایش و ارزیابی برای نمای بناهای موجود در شهر سیرجان است.

به طور کلی در فرایند طی شده در این پروژه، تلاش شده تا نقص‌ها و خلاء‌های موجود در دستورالعمل‌های در حال اجرا در سطح کشور با کمک شناخت اصول حاکم بر نماهای شهری، ضوابط و دستورالعمل تدوین شده و نگاهی به تجارب موفق بر طرف شود. از جمله این تلاش‌ها ارائه فرایند پایشی و رفت‌وبرگشتی نظارت و اجرای این ضوابط است که در آن به نماهای موجود شهر نیز توجه شده است، امری که تا کنون در سایر شهرهای ایران مغفول باقی مانده و برای اولین بار در خصوص نماهای شهری پیشنهاد شده است. از این رو طرح ساماندهی نماهای شهری سیرجان می‌تواند به عنوان طرحی پایلوت در خصوص ساز و کار ساماندهی نماهای شهری برای سایر شهرهای ایران محسوب شود. در واقع ساماندهی نماهای شهری امری است فرایندمحور که لازمه آن همکاری متقابل بخش خصوصی و دولتی و همچنین یکپارچگی نهادهای مدیریتی است و از سویی دیگر فرهنگ‌سازی و برگزاری ورکشاپ‌های مشارکتی بین طراحان و مدیریت شهری در خصوص تغییر در ترندهای طراحی بعضا نامناسب با زمینه می‌تواند در تحقق‌پذیری هرچه بهتر ضوابط و ساماندهی نماهای شهری تاثیر به سزایی داشته باشد.